Wykupy pracownicze, znane także jako ESOP (Employee Stock Ownership Plan), to forma przejęcia firmy przez jej pracowników.
Ta koncepcja wywodzi się z XIX wieku, kiedy to w Stanach Zjednoczonych zaczęły pojawiać się pierwsze inicjatywy mające na celu umożliwienie pracownikom udziału w zyskach firm, w których byli zatrudnieni. Jednym z pierwszych przykładów jest American Railway Union, która na przełomie wieków wspierała ideę wykupu firm kolejowych przez pracowników.
Pierwsze formalne programy ESOP pojawiły się jednak dopiero w latach 50. XX wieku. Pionierem w tej dziedzinie był amerykański ekonomista Louis Kelso, który w 1956 roku zaprojektował pierwszy program wykupu pracowniczego dla firma Peninsula Newspapers. Kelso argumentował, że pracownicy powinni mieć możliwość posiadania kapitału, aby mogli czerpać korzyści z rozwoju gospodarki na równi z inwestorami kapitałowymi.
Rozwój koncepcji w XX wieku
Lata 70. i 80. XX wieku to okres dynamicznego rozwoju ESOP w Stanach Zjednoczonych. W 1974 roku, w ramach ustawy ERISA (Employee Retirement Income Security Act), wprowadzono przepisy regulujące tworzenie planów wykupu pracowniczego. W tym okresie ESOP stały się popularnym narzędziem umożliwiającym przejęcie firm przez pracowników, szczególnie w przypadku firm rodzinnych, które nie miały naturalnych następców.
Przykładem takiego przejęcia jest firma Weirton Steel Corporation, gdzie w 1983 roku pracownicy wykupili firmę, która stanęła w obliczu bankructwa. Dzięki wykupowi pracowniczemu, Weirton Steel udało się uniknąć zamknięcia i kontynuować działalność przez wiele kolejnych lat. To wydarzenie stało się inspiracją dla wielu innych firm, które zdecydowały się na podobny krok.
Wykupy pracownicze w Europie
Chociaż koncepcja ESOP rozwijała się głównie w Stanach Zjednoczonych, z czasem zyskała popularność także w Europie. W Wielkiej Brytanii, w latach 80., rząd Margaret Thatcher promował wykupy pracownicze jako sposób na prywatyzację państwowych przedsiębiorstw. Dzięki temu wiele firm przeszło w ręce swoich pracowników, co miało na celu zwiększenie efektywności i zaangażowania pracowników w rozwój firm.
Wykup pracowniczy – W Niemczech i Francji koncepcja ESOP również zyskała na popularności, chociaż przybrała nieco inną formę. W tych krajach programy wykupu pracowniczego były często wspierane przez rządy, które oferowały ulgi podatkowe oraz wsparcie finansowe dla firm decydujących się na ten krok.
Korzyści z wykupów pracowniczych
Wykupy pracownicze niosą ze sobą wiele korzyści zarówno dla pracowników, jak i dla firm – https://selkea.pl/wykup-pracowniczy. Dla pracowników największą zaletą jest możliwość bezpośredniego udziału w zyskach firmy. Posiadanie akcji przedsiębiorstwa motywuje pracowników do bardziej efektywnej pracy oraz zwiększa ich zaangażowanie w rozwój firmy. Pracownicy, jako właściciele, mają także większy wpływ na decyzje strategiczne firmy, co może prowadzić do lepszego zarządzania i większej stabilności przedsiębiorstwa.
